Urzędowe porządki – odbieranie nieruchomości bez prawa do odszkodowania

W ostatnim czasie wiele osób zwraca się do nas z pytaniem, czy mogą otrzymać odszkodowanie za nieruchomości, które z dniem 1 stycznia 1999 r. przeszły na rzecz Skarbu Państwa. Obywatele są zdezorientowani bowiem po prawie 20 latach dowiadują się, że ich nieruchomości zostały im nieodpłatnie odebrane.

Reforma administracji w Polsce

W 1999 r. miała miejsce duża reforma administracyjna, w ramach której m.in. została wprowadzona 3-stopniowa struktura podziału terytorialnego. Znaczną rolę legislacyjną odegrała wtedy ustawa z dnia 13 października 1998 r. – przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną. W ramach tej ustawy zostały m.in. określone zasady nabycia mienia przez jednostki samorządu terytorialnego oraz Skarbu Państwa (Rozdział IV. Nabycie mienia).

Zajęcie nieruchomości pod drogę

W kwestii przejęcia własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa lub jest zasadnicze znaczenie ma art. 73 przedmiotowej ustawy, w myśl którego:

„Nieruchomości pozostające w dniu 31 grudnia 1998 r. we władaniu Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, nie stanowiące ich własności, a zajęte pod drogi publiczne, z dniem 1 stycznia 1999 r. stają się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu terytorialnego za odszkodowaniem”.

Przed ową reformą podmioty publiczne niejednokrotnie, czasem bez zgody właściciela, zajmowały nieruchomości, aby wybudować na nich drogę. Z uwagi na to, że nie było szczegółowych przepisów regulujących kwestii wywłaszczeń, nieruchomości te nadal stanowiły własność prywatną. Po zmianie przepisów nieruchomości takie automatycznie przeszły na rzecz sektora publicznego.

Przedawnienie roszczenia o odszkodowanie

Co prawda, nieruchomości będące we władaniu podmiotu publicznego z dniem 1 stycznia 1999 r. stały się własnością Skarbu Państwa bądź jest za odszkodowaniem. Jednak odszkodowanie mogły otrzymać wyłącznie osoby, które złożyły wniosek o odszkodowanie w okresie od 1 stycznia 2001 r. do 31 grudnia 2005 r. (art. 73 ust. 4)

Wniosek złożony po ww. okresie skutkuje tym, że roszczenie odszkodowawcze jest całkowicie bezskuteczne, a odszkodowanie za odebraną nieruchomość nigdy nie zostanie wypłacone.

Mając na uwadze, że prawo własności jest konstytucyjnie chronione, a odebranie go w każdym przypadku powinno odbywać się za słusznym odszkodowaniem, to uzależnienie otrzymania odszkodowania od złożenia wniosku w ściśle określonym terminie wydaje się naruszeniem podstawowych praw i wolności ekonomicznych.

Porządki geodezyjne w gminach

Ostatnio otrzymujemy szereg zapytań dotyczących uzyskania odszkodowania za przejęte nieruchomości. Jak widać, podmioty publiczne robią porządki, informując byłych właścicieli o fakcie odebrania im nieruchomości bez możliwości otrzymania odszkodowania.

Byli właściciele są zdezorientowani bowiem o obowiązku złożenia wniosku o przyznanie odszkodowania nie wiedzieli. Oczywiste jest, że — w czasie gdy wnioski takie powinny być składane — nie było dostępu do Internetu, przez co trudniejszy był dostęp do informacji. Jednocześnie na pomoc urzędnika nie można było liczyć…

Nie wszystko stracone

Należy podkreślić, że przejęcie nieruchomości na własność uzależnione było od faktu władania tą nieruchomością. Jeżeli nieruchomości rzeczywiście były zajęte pod drogę publiczną służącą mieszkańcom, o którą w całości dbała gmina, to roszczenie odszkodowawcze dziś będzie bezskuteczne. Jeżeli jednak nieruchomość tylko pozornie była we władaniu podmiotu publicznego, a faktycznie to właściciel ponosił wszelkie nakłady jej utrzymania (np. koszenie trawnika na poboczu), to sprawę taką należy poddać dokładnej analizie. Wykazanie bowiem, że na dzień 31 grudnia 1998 r. ani Skarb Państwa, ani jest nie były we władaniu nieruchomości, może rodzić podstawę do otrzymania odszkodowania, mimo braku złożenia wniosku o jego przyznanie.

Blog